Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Διον. Δράγα, δθ, δφ, δθ
 
1. Τα Θεοφάνεια και τα Χριστούγεννα: Τα Θεοφάνεια είναι μια από τις μεγάλες Δεσποτικές γιορτές του εκκλησιαστικού έτους. Ονομάζεται και Επιφάνεια, και ημέρα των Φώτων, και γιορτάζεται στις 6 Ιανουαρίου. Τα ονόματα αυτά σηματοδοτούν την αντίληψη της αρχαίας Ανατολικής Εκκλησίας για την γιορτή αυτή που συνδέεται με την αποκάλυψη του Θεού, δηλαδή την φανέρωση του ενός Τριαδικού Θεού στην ενανθρώπηση του Υιού του Θεού και Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Κατά συνέπεια τα Θεοφάνεια περιείχαν την γέννηση του Χριστού με τα συναφή γεγονότα (π.χ. την προσκύνηση των μάγων), αλλά και την αρχή της δημόσιας φανέρωσης της ένσαρκης οικονομίας του Υιού του Θεού που συνδέεται με την βάπτισή του Χριστού στον Ιορδάνη από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή.
Στον 4ο αιώνα μ.Χ. τα Χριστούγεννα χωρίστηκαν από τα Θεοφάνεια και αποτέλεσαν ιδιαίτερη Δεσποτική γιορτή, που γιορτάζεται στις 25 Δεκεμβρίου. Αυτός ο διαχωρισμός είχε προηγηθεί στην Δυτική Εκκλησία, η οποία ήταν τότε ενωμένη με την Ανατολική. Από τότε τα Θεοφάνεια συνδέθηκαν ιδιαίτερα με την Βάπτιση του Χριστού που αποτέλεσε την έναρξη της δημόσιας διακονίας του με την οποία αναδείχτηκε ο Σωτήρας και Λυτρωτής του κόσμου. Γιατί όμως βαπτίστηκε ο Χριστός; Η βάπτιση του Χριστού έγινε η αφετηρία της οικονομίας της σωτηρίας που ανέλαβε σαν άνθρωπος να εκπληρώσει εκ μέρους μας. Έγινε επίσης το θεμέλιο της δικής μας αφετηρίας γιατί συνδέεται άμεσα με το μυστήριο της βάπτισής μας με την οποία ξαναγεννιόμαστε εμείς οι άνθρωποι και εισερχόμαστε στην νέα εν Χριστώ ζωή. Πως εξηγείται αυτό και ποια είναι η βαθύτερη σημασία του;  
2. Η Βάπτιση του Χριστού και το Μυστήριο του Βαπτίσματος.
α) Η μαρτυρία του Ευαγγελιστή Ιωάννη. Στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο έχουμε τις πρώτες σαφείς νύξεις για την σχέση της Βάπτισης του Χριστού και του μυστηρίου του βαπτίσματος: Ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος μιλάει για το βάπτισμα του ύδατος το οποίο εκείνος υπηρετούσε σύμφωνα με την θεία εντολή, και εξηγεί ότι ο ερχόμενος Χριστός θα το μετέτρεπε σε βάπτισμα Πνεύματος με το οποίο θα εισέρχονταν οι άνθρωποι στην βασιλεία του Θεού: «Ο Ιωάννης μαρτύρησε και είπε ότι είδε το Πνεύμα να κατεβαίνει σαν Περιστερά από τον ουρανό και να μένει επάνω του [στον Χριστό]. Είπε επίσης ότι δεν τον γνώριζε [μέχρι τότε τον Χριστό], αλλά Εκείνος που τον απέστειλε [να βαπτίζει] του είπε, ότι σε όποιον δεις το Πνεύμα να κατεβαίνει και να μένει επάνω του, αυτός θα είναι Εκείνος που θα βαπτίσει με Πνεύμα Άγιο. Είπε ακόμη ότι το είδε αυτό και το μαρτύρησε, ότι δηλαδή αυτός είναι [ο Χριστός] ο Υιός του Θεού » (1:32-34). Αυτό ακριβώς διαβεβαίωσε και ο ίδιος ο Κύριος όταν είπε στον Νικόδημο, «Αμήν, αμήν σου λέγω, εάν κάποιος δεν γεννηθεί εξ ύδατος και πνεύματος δεν είναι δυνατόν να εισέλθει εις την βασιλεία του Θεού» (3:5). Αυτά τα λόγια του Κυρίου είναι τα ιδρυτικά λόγια του μυστηρίου του βαπτίσματος δια του οποίου εμείς οι άνθρωποι γινόμαστε χριστιανοί. Η κάθοδος λοιπόν του Αγίου Πνεύματος στην βάπτιση του Χριστού φανέρωσε το μυστήριο του βαπτίσματος το οποίο επιτελεί ο Χριστός με το άγιο Πνεύμα. Είναι το βάπτισμα το οποίο παρέδωσε ο Χριστός στους μαθητές του σαν βασικό στοιχείο της αποστολικής διακονίας τους στον κόσμο.
β) Η μαρτυρίες των Ευαγγελιστών Ματθαίου και του Μάρκου. Στους δύο συνοπτικούς Ευαγγελιστές, τον Ματθαίο και τον Μάρκο, τονίζεται η αναγκαιότητα του μυστηρίου του βαπτίσματος σαν μέσο συμμετοχής των ανθρώπων στην σωτηρία που προσφέρει ο Χριστός. Αυτό φαίνεται στην εντολή του Αναστημένου Κυρίου στους μαθητές του να κηρύξουν το Ευαγγέλιο και να βαπτίσουν τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Τούς ζήτησε, δηλαδή, να εισαγάγουν τους ανθρώπους στην νέα σωτήρια σχέση τους με τον ένα και αληθινό Τριαδικό Θεό που αποκαλύφτηκε περίτρανα στη βάπτισή του στον Ιορδάνη, τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα. «Πορευθείτε λοιπόν, μαθητεύσατε όλα τα έθνη, βαπτίζοντάς τους στο Όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντάς τους να τηρούν όλα όσα σας παράγγειλα» (28:18-20). Το ίδιο ακριβώς αναφέρει και ο Μάρκος με συντομότερο τρόπο. «Πορευθείτε σε όλον τον κόσμο και κηρύξτε το Ευαγγέλιο σε ολόκληρη την κτίση. Όποιος [σας] πιστέψει και βαπτιστεί θα σωθεί» (16:15-16).
Είναι σαφές λοιπόν, ότι το μυστήριο του βαπτίσματος που ίδρυσε ο Χριστός μεταμορφώνοντας ή συμπληρώνοντας το βάπτισμα του Ιωάννη του βαπτιστή είναι η αφετηρία της επανασύνδεσής μας με τον δημιουργό μας που είναι και ο αρχηγός και τελειωτής της σωτηρίας μας. Για να αντιληφθούμε το βαθύτερο νόημα αυτής της σωτηρίας πρέπει να προσέξουμε στις λεπτομέρειες που μας παρέχουν οι Ευαγγελικές αφηγήσεις για τη Βάπτιση του Κυρίου στον Ιορδάνη.
3. Η βαθύτερη σημασία της Βάπτισης του Χριστού και του Μυστηρίου του Βαπτίσματος. 
α) Η επιστροφή του ανθρώπου στον αληθινό Θεό. Το βάπτισμα του Προδρόμου ήταν «βάπτισμα μετανοίας,» που υποδήλωνε την επιστροφή του ανθρώπου στον Θεό και την υπακοή του στο θείο θέλημα. Ήταν αναγκαίο εν όψει της ελεύσεως του Μεσσία και της βασιλείας του Θεού την οποία θα έφερνε Εκείνος στον κόσμο. Ήταν ένα είδος προπαρασκευής και προετοιμασίας που απέβλεπε στην μεσολάβηση του Θεού μέσω του Μεσσία, δηλαδή στην δικαίωση των ανθρώπων και στην δωρεά του Αγίου Πνεύματος. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στα λόγια του Χριστού προς τον Βαπτιστή Ιωάννη, «Έτσι είναι πρέπον», για να εκπληρωθεί σε μας πλήρης δικαίωση» (Ματθ. 3:15). Έτσι όταν ο Χριστός προσήλθε στο βάπτισμα του Ιωάννη σαν άνθρωπος αποδέχτηκε το θείο θέλημα εκ μέρους ολόκληρης της ανθρωπότητας. Και τότε η μαρτυρία του ουράνιου Πατέρα που τον αναγνώρισε σαν τον Υιό του τον αγαπητό και η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος σωματικά «εν είδη περιστεράς» σήμανε την αποδοχή του Χριστού από τον Πατέρα ως τον Μεσσία που θα φέρει την βασιλεία του Θεού στους ανθρώπους. Την βασιλεία αυτή την αντιπροσώπευε κυρίως και πρωτίστως ή κοινωνία του Αγίου Πνεύματος, όπως είχε προφητέψει ο Ησαΐας: «Ο Ιακώβ είναι ο υιός μου, εγώ θα τον αναλάβω. Ο Ισραήλ είναι ο εκλεκτός μου, τον οποίο αποδέχτηκε η ψυχή μου, και στον οποίον έδωσα το Πνεύμα μου, για να κάνει κρίση ανάμεσα στα έθνη» (42:1).
β) Η ανθρωπότητα του Χριστού η βάση της σωτηρίας του ανθρώπου. Τόσον η αποδοχή του Χριστού ως Μεσσία όσον και η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος επάνω του αναφέρονται στην ανθρωπότητά του, την οποία ανέλαβε για χάρη μας και την κατέστησε την βάση της σωτηρίας μας. Όπως το διαλαλεί η εκκλησιαστική υμνωδία,
 «΄Εχοντας φορέσει την μορφή του δούλου, προσήλθες να βαπτισθείς Χριστέ από δούλο στα ύδατα του Ιορδάνη, για να λυτρώσεις από την δουλεία της αρχαίας αμαρτίας και να αγιάσεις και να φωτίσεις εμάς τους ανθρώπους» (Εσπερινός παραμονής Θεοφανίων). «Λύτρωση έρχεται ο Χριστός να δώσει με τη βάπτιση σε όλους τους πιστούς. Γιατί με αυτήν καθαρίζει τον Αδάμ, υψώνει τον πεσμένο, ντροπιάζει τον τύραννο που προκάλεσε την πτώση, ανοίγει τους ουρανούς, κατεβάζει το θείο Πνεύμα, και χαρίζει την αφθαρσία και την μέθεξη» (Ωδή 8η).
«Σήμερα στα ρείθρα του Ιορδάνη ήρθε ο Κύριος, και λέει στον Ιωάννη: Μη δειλιάσεις να με βαπτίσεις, γιατί ήρθα να σώσω τον Αδάμ τον πρωτόπλαστο» (Οίκος).
«Ως άνθρωπος ήρθες Χριστέ Βασιλεύ στον ποταμό, και δουλικό βάπτισμα σπεύδεις να λάβεις από τα χέρια του Προδρόμου, για τις δικές μας αμαρτίες, φιλάνθρωπε!» (Σοφρωνίου Ιεροσολύμων).
γ) Η αποκάλυψη του εν Τριάδι Θεού και η κοινωνία του με το άνθρωπο. Στην τελευταία όμως ανάλυση, τα όσα έγιναν στον Ιορδάνη αναφέρονται στην θεότητά του Χριστού, και ιδιαίτερα στην αιώνια υιϊκή υπόστασή του, η οποία αποκαλύπτει το μυστήριο του Τριαδικού Θεού. Ο Χριστός είναι ο αιώνιος Υιός του Πατρός που έγινε και Υιός ανθρώπου για να ξαναφέρει τον άνθρωπο στην βασιλεία του Τριαδικού Θεού. Γι αυτόν τον λόγο και το μυστήριο του Βαπτίσματος που μας χαρίζει την αναγέννηση και μας εισάγει στην εν Χριστώ ζωή γίνεται εις το όνομα της Αγίας Τριάδος, του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Τα Θεοφάνεια, συνεπώς, αναφέρονται όχι μόνο στην επιστροφή του ανθρώπου στον αληθινό Θεό, τον Δημιουργό και Σωτήρα του μέσω του Χριστού, αλλά και στην αποκάλυψη του μυστηρίου του Θεού, δηλαδή στην αλήθεια ότι ο Θεός είναι Ένας και Τριαδικός και ως τοιούτος πρέπει να προσκυνείται. Όπως το διαλαλεί και η εκκλησιαστική υμνωδία:
«Όταν βαπτίστηκες στον Ιορδάνη, Κύριε, τότε φανερώθηκε η προσκύνηση της Αγίας Τριάδας. Γιατί τότε η φωνή του Γεννήτορα έδωσε την σαφή μαρτυρία ονομάζοντάς σε Υιό του αγαπητό. Αλλά και το Πνεύμα με μορφή  Περιστεράς βεβαίωσε του λόγου το ασφαλές. Σε δοξάζουμε στα Επιφάνειά Σου, Χριστέ σαν το Θεό που φωτίζεις τον κόσμο» (Απολυτίκιο Θεοφανείων). «Φανερώθηκες σήμερα στην οικουμένη, και το φως Σου Κύριε σημειώθηκε επάνω σε μας που σε υμνούμε με επίγνωση. Ήρθες και φανερώθηκες, το Φως το απρόσιτο» (Κοντάκιο)! Ο διαφωτισμός του μυστηρίου του Τριαδικού Θεού είναι και η αιτία που ονομάζονται τα Θεοφάνεια και Τα Φώτα. Πρόκειται για τα φώτα του Πατρός του Υιού και ου Αγίου Πνεύματος, που αν και τρία είναι όμως και ένα Φως απρόσιτο!
4. Ο Μέγας Αγιασμός.  Ο Μέγας αγιασμός των υδάτων, που τελείται προεόρτια την παραμονή των Θεοφανείων και ανήμερα στην Εορτή, είναι ανάμνηση του βαπτίσματος του Χριστού στον Ιορδάνη από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή και του αγιασμού των υδάτων που έγινε τότε από τον Χριστό. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ομιλεί για τον Μεγάλο αυτό αγιασμό στην γιορτή των Θεοφανείων που φυλασσόταν από τους πιστούς και χρησιμοποιείτο για αγνισμό, ενίσχυση και θεραπεία. Την μεγάλη σημασία του την αντιλαμβανόμαστε από τα λόγια της ευχής που αναπέμπει ο ιερέας κατά την επίκληση του Αγίου Πνεύματος και τον καθαγιασμό του ύδατος: «…και ποίησον αυτό πηγή αφθαρσίας, δώρο αγιασμού, συγχωρητικό (λυτήριο) αμαρτημάτων, φάρμακο (αλεξιτήριο) νοσημάτων, εξολοθρευτικό δαιμόνων, απρόσιτο στις ενάντιες δυνάμεις, γεμάτο με αγγελική δύναμη…» Δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ των δύο καθαγιασμών (της παραμονής και της γιορτής). Εκείνο που έχει σημασία προκειμένου να χρησιμοποιήσει κανείς τον μεγάλο αγιασμό είναι η μετάνοια και η νηστεία την παραμονή της Γιορτής. Όταν με πνεύμα συντετριμμένο και με πίστη αληθινή λαμβάνουμε και χρησιμοποιούμε την μ. Αγιασμό, τότε πραγματικά γίνεται ιαματικό μέσο ψυχών και σωμάτων και πάσης αντικείμενης δύναμης ανατρεπτικό. Η γιορτή των Θεοφανείων είναι προσκλητήριο ανανέωσης και επιστροφής στον Κύριο της δόξης, ο οποίος αν και ήταν Θεός ταπείνωσε τον εαυτόν του και έγινε άνθρωπος –άνθρωπος αληθινός, αναμάρτητος, συγχωρητικός και ελεήμων, η οδός, η αλήθεια και η ζωή. Ας τον ακολουθήσουμε στην οδό της δικαιοσύνης, μαζί με την Παναγία μητέρα του την Θεοτόκο, τον άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή, τους αγίους Αποστόλους και όλους τους αγίους.

By Protopresbyter George Dion Dragas, Phd, Dd, Dth
 
1. Theophany or Epiphany and Christmas. Theophany is one of the great Feasts of the Lord of the ecclesiastical year. It is also called Epiphany and the Day of Lights and is celebrated on the 6th of January. The names of this Feast indicate the understanding of the ancient Church concerning this Feast. This understanding is connected with the revelation of God, that is, the manifestation of the One God in Trinity through the Incarnation of the Son of God, our Lord Jesus Christ. Consequently, Theophany comprises the birth of Christ and the related events (e.g. the visitation of the Magi) and also the beginning of the public manifestation of the incarnate economy of the Son of God which is connected with the Baptism of Christ in the Jordan by John the Baptizer.
In the 4th century AD, Christmas was separated from Theophany and constituted a separate Feast, which was celebrated on the 25th of December. This separation had been adopted in the Western Church, which was at that time united the Eastern Churches. Since then Theophany was specifically connected with the Baptism of Christ, i.e. with the commencement of the public ministry of Christ through which he became the Savior and Redeemer of the world.  The question that arises here is why was Christ baptized? Why did this take place and what is its deeper meaning?
2. The Baptism of Christ and the Sacrament of Baptism
a) The witness of John the Evangelist. In the Gospel of St. John we find the first hints regarding the relation between the Baptism of Christ and the Sacrament of Baptism. St. John the Forerunner speaks about the Baptism in water which he administered according to the divine calling and explains that the coming Christ would transform it into baptism in the Spirit so that through it human beings would enter into the kingdom of God: “John bore witness and said that he saw the Spirit descending like a Dove from heaven and resting upon Christ. He also said the he did not know him [”i.e. Christ – until that point], but He who sent him to baptize had said that on whom he would see the Spirit descending and resting upon hi, he would be the One who will baptize in the Holy Spirit. John also said, that he saw this and bore witness to it, namely, that he is [the Christ] the Son of God” (1:32-34). Exactly the same was confirmed by the Lord himself when he said to Nicodemus: “Amen, amen I say to you, unless one is born of water and Spirit, one cannot enter the kingdom of God” (3:5). These words of the Lord constitute the institution of the holy sacrament of Baptism, through which human beings become Christians. The descent of the Holy Spirit, then, at the Baptism of Christ, revealed the sacrament of Christ which Christ instituted and operates through the Holy Spirit. It is the Baptism which the Lord delivered to his holy disciples as a basic element of their ministry in the world.
b) The witness of the Evangelists Matthew and Mark. In the two synoptic Evangelists, Matthew and Mark, there is an explicit statement about the necessity of the sacrament of Baptism as a means of participation of the human beings in the salvation which Christ offers. This appears in the command of the Risen Lord to his Disciples to preach the Gospel and baptize human beings throughout the world. In other words, he asked them to initiate human beings into their new and saving relation with the one God in Trinity which was definitively revealed at his Baptism in the Jordan by John the Baptizer in the name of the Father and the Son and the Holy Spirit. “God, then, and make disciples of all nations, baptizing them in the name of the Father and the Son and the Holy Spirit, teaching them to observe all those things which I commanded to you” (28:18-20). Mark the Evangelist states the same in a briefer way. “Go to the whole world and preach the Gospel to the entire creation. Whoever believes you and is baptized will be saved“ (16:15-16).
It is clear, then, that the sacrament of Baptism which Christ instituted by fulfilling and transforming the Baptism of John the Baptizer is the commencement of our re-connection with our creator, who is the leader and perfecter of our salvation. To understand the deeper meaning of this salvation we must pay attention to the details that the Gospel narratives supply concerning the Baptism of the Lord in the Jordan.
3. The deeper meaning of the Baptism of Christ and the Sacrament of Baptism.
a) Man’s return to the true God. The Baptism of the Forerunner was a “baptism of repentance,” which signaled man’s return to God by obedience to the divine will. It was necessary in view of the coming of the Messiah and the kingdom of God which He would bring into the world. It was a kind of prelude and preparation which looked towards God’s intervention through the Messiah, that is, the justification of human beings and the gift of the Holy Spirit. This is most clearly manifested in the words of Christ to John the Baptist, “This is necessary, so that all righteousness might be fulfilled” (Matth. 3:15).  So, when Christ came forth to receive the baptism of John as a man, he accepted the divine will on behalf of the entire humanity. And then, the witness of the heavenly Father which recognized him as His beloved Son and the descent of the Holy Spirit in a bodily manner “in the form of a Dove” signaled the acceptance of Christ by the Father as the Messiah who would bring the kingdom of God into humanity. This kingdom was mainly and primarily represented by the communion of the Holy Spirit, as the prophet Isaiah had foretold: “Jacob is my son and I will take him up. Israel is my elect, whom my soul has accepted, and to whom I gave my Spirit so that he might judge among the nations“(42:1).
b) The humanity of Christ as the basis of man’s salvation. Both the acceptance of Jesus as the Messiah as well as the descent of the Holy Spirit upon him refer to his humanity, which he assumed for our sake, and made it the basis of our justification and salvation. As the ecclesiastical hymnology declares:
“Having put on the form of the servant, O Christ, you came forth to be baptized by a servant in the waters of Jordan, so that you may redeem from the ancient slavery and sanctify and enlighten all of us human beings” (Vespers of the eve of Theophany).
“It is redemption that Christ is coming forth to bring to all believers through his baptism. Because through this, he purifies Adam, he raises the fallen, he puts to shame the tyrant who caused the fall, he opens the heavens, he brings down the Holy Spirit, and he grants incorruption and participation” (8th Praise).
“Today the Lord comes to the waters of Jordan, and says to John: Be not shy for baptizing me, because I came to save Adam the protoplast” (Oikos).
“As man you came to the river, O Christ, King, and you hasten to receive baptism from the hands of the Forerunner, for our sins, O Lover of mankind” (Sophronios of Jerusalem)!
c) The revelation of the one God in Trinity and his communion with man. In the last analysis, however, what happened in the Jordan refers to the divinity of Christ, and especially to his eternal filial identity, which reveals the mystery of the Holy Trinity. Christ is the eternal Son of the Father who also became man in order to bring man back to the kingdom of the Holy Trinity. It is for this reason that the Sacrament of Baptism which grants to us regeneration and brings us into the life of Christ is celebrated in the name of the Holy Trinity, of the Father and the Son and the Holy Spirit. The feast of Theophany, then, refers not only to man’s return to the true God, the creator and Savior through Christ, but also to the revelation of the mystery of God, i.e. to the truth that God is one in Trinity and as such he must be worshiped. As the ecclesiastical hymnology states it:
“When you were baptized in the Jordan, O Lord, it was then, that the worship of the Holy Trinity was manifested. Because it was then that the voice of the Begetter bore witness by calling you His Beloved Son. And then also, that the Spirit in the form of a Dove confirmed the assurance of the word. We glorify You in Your Epiphany, O Christ, as the God who enlightens the world” (Apolytikion). “You manifested yourself to the world today, and your light, O Lord, was marked upon us who praise you with full understanding” (Kontakion). The enlightenment about the One God in Trinity is also the reason for the feast of Theophany being called the feast of “The Lights.” The Lights in this case are the three blessed persons of the Father, the Son and the Holy Spirit, who are one divine Light unapproachable!
4. The Great Sanctification of the Waters. The Great Sanctification of the Waters, which is observed on the even and on the day of Theophany is a calling to remembrance of the Baptism of Christ in the Jordan by John the Baptist and the sanctification of the waters which was done by Christ at that time. Saint John Chrysostom speaks about this Great Sanctification of the feast of Theophany and says that the sanctified water was kept by the faithful and used for purifications, support, healing, etc. We realize its importance when we recall the words of the prayer which the priest offers at the epiclesis (invocation) of the Holy Spirit and the sanctification of the water: “…and make it a source of incorruption, a gift of sanctification, a release of sins, a cure of maladies, a extermination of demons, unreachable to the opposing powers, a plenitude of angelic potency…” What is particularly important in this case is the repentance and the fasting which is observed on the eve of the Feast. When we receive the sanctified water of the Great Sanctification with contrite spirit and true fait, then it truly becomes a healing means of soul and body and undoing of all opposing powers.
The feast of the Theophany is an invitation to renewal and return to the Lord of glory, who humbled himself, though he was God, and became man – a true man, sinless, forgiving and merciful, the way, the truth and the life. Let us follow him on the path of righteousness, along with his all-holy Mother the Theotokos, St. John the Baptist, the holy Apostles and all the Saints.