Πρεσβ. Ανδρέα Παπαμιχαήλ

Πρωτότυπο Κείμενο

Τῷ καιρῷ εκείνω, ἀκούσας ὁ Ἰησοῦς ὅτι Ἰωάννης παρεδόθη, ἀνεχώρησεν εἰς τὴν Γαλιλαίαν, καὶ καταλιπὼν τὴν Ναζαρὲτ ἐλθὼν κατῴκησεν εἰς Καπερναοὺμ τὴν παραθαλασσίαν ἐν ὁρίοις Ζαβουλὼν καὶ Νεφθαλείμ, ἵνα πληρωθῇ τὸ ρηθὲν διὰ Ἡσαΐου τοῦ προφήτου λέγοντος· γῆ Ζαβουλὼν καὶ γῆ Νεφθαλείμ, ὁδὸν θαλάσσης, πέραν τοῦ Ἰορδάνου, Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν, ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει εἶδε φῶς μέγα καὶ τοῖς καθημένοις ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς. Ἀπὸ τότε ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς κηρύσσειν καὶ λέγειν· μετανοεῖτε· ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.

Νεοελληνική Απόδοση

Εκείνο τον καιρό, όταν έμαθε ο Ιησούς πως συνέλαβαν τον Ιωάννη, έφυγε για τη Γαλιλαία. Εγκατέλειψε όμως τη Ναζαρέτ και πήγε κι έμεινε στην Καπερναούμ, πόλη που βρίσκεται στις όχθες της λίμνης, στην περιοχή των φυλών Ζαβουλών και Νεφθαλείμ. Έτσι πραγματοποιήθηκε η προφητεία του Ησαΐα που λέει: Η χώρα του Ζαβουλών και η χώρα του Νεφθαλείμ, εκεί που ο δρόμος πάει για τη θάλασσα και πέρα από τον Ιορδάνη, η Γαλιλαία που την κατοικούν ειδωλολάτρες, εκεί αυτοί που κατοικούνε στο σκοτάδι είδαν φως δυνατό. Και για όσους μένουν στη χώρα που τη σκιάζει ο θάνατος ανέτειλε ένα φως για χάρη τους. Από τότε άρχισε κι ο Ιησούς να κηρύττει και να λέει: «Μετανοείτε γιατί έφτασε η βασιλεία του Θεού».

Σχολιασμός

Σήμερα, πρώτη Κυριακή μετά την εορτή των Θεοφανείων, περιγράφεται στην ευαγγελική περικοπή που είναι παρμένη από το κατά Ματθαίον ευαγγέλιο η έναρξη της επίσημης δράσης και του κηρύγματος του Μεσσία Ιησού Χριστού. Ο Κύριος, αφού βαπτίστηκε από τον άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή στον Ιορδάνη ποταμό και μαρτυρήθηκε από το Θεό Πατέρα και το Πνεύμα το Άγιο ως ο Υιός του Θεού (Ματθ. 3,13-17), πορεύεται στην έρημο «ημέρας τεσσαράκοντα πειραζόμενος υπό του διαβόλου» (Λουκ. 4,2). Αμέσως μετά ο Ηρώδης συλλαμβάνει τον Τίμιο Πρόδρομο και ο Ιησούς μεταβαίνει στην Καπερναούμ. Τη συνεχή προτροπή του Προδρόμου για μετάνοια συνεχίζει πλέον και ανανεώνει από εκεί ο ίδιος ο Χριστός, φανερώνοντας ότι ο Ιωάννης υπήρξε ο Πρόδρομος, το προοίμιο της δικής του έλευσης και παρουσίας.

Ο Θεάνθρωπος Ιησούς αρχίζει λοιπόν το κήρυγμά του λέγοντας: «Μετανοείτε, γιατί έφτασε η Βασιλεία των ουρανών». Η Βασιλεία των ουρανών έχει ήδη έλθει, αφού όπου είναι ο βασιλιάς εκεί είναι και η βασιλεία, και άρα με τον όρο της βασιλείας εννοείται ο Χριστός και η κοινωνία μαζί Του. Ο Κύριος δεν επιθυμεί να φορτώσει τους ανθρώπους, όπως οι Φαρισαίοι και οι Γραμματείς, με βαριά και δυσβάστακτα φορτία και τυπολατρικές διατάξεις, αλλά προβάλλει πρωτίστως την επιτακτική ανάγκη για μετάνοια όχι απλώς σαν μεταμέλεια, η αλλαγή σκέψεων, αλλά κατεξοχήν ως επιστροφή στο Θεό και εναρμόνιση με το θείο θέλημά Του.

Σημαντικό είναι ότι ο Κύριος θέτει το ρήμα μετανοώ σε ενεστώτα διαρκείας (μετανοιείτε), δηλώνοντας περίτρανα πως η μετάνοια είναι μια αένναος κατάσταση. Άλλωστε, κάθε φορά που ο διάκονος ή ο ιερέας εκφωνεί τα «πληρωτικά» όλοι μαζί παρακαλούμε τον Κύριο να μας δώσει να διάγουμε ολόκληρο τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής μας με ειρήνη και μετάνοια. Η διαρκής μετάνοια είναι ένας ασφαλής τρόπος ζωής που οδηγεί στη Βασιλεία των ουρανών. Χαρακτηριστική είναι η διήγηση για τον Αββά Σισώη: Όταν πλησίαζε η επί γης εκδημία του, βρισκόταν πεσμένος στην κλίνη του και πλήθος πατέρων ήταν κοντά του, που έβλεπαν το πρόσωπό του να λάμπει όπως τον ήλιο. Τη στιγμή όμως που έρχονταν οι άγγελοι να παραλάβουν την ψυχή του, ο άγιος φώναζε: «αφήστε με λίγο ακόμα, για να μετανοήσω!» (βλ. Γεροντικόν, Αββάς Σισώης).

Συχνά λέμε πως δεν έχουμε ανάγκη μετανοίας, αφού «ούτε σκοτώσαμε, ούτε κλέψαμε». Το μικρόβιο αυτό της «αναμαρτησίας» είναι ύπουλο και άκρως επικίνδυνο, αφού υποδηλώνει την εσωτερική μας ζόφωση και την πνευματική μας μυωπία: Αν ανοίγαμε λίγο το παράθυρο της ψυχής μας και έστω μια μικρή δέσμη φωτός έμπαινε μέσα, τότε πραγματικά θα καταλαβαίναμε πόση σκόνη και ακαθαρσία υπάρχει εντός μας, πόσο απέχουμε από την κοινωνία μετά του Θεού και με τη γεύση των ακτίστων ενεργειών Του. Τέλος στη μετάνοια δεν υπάρχει, για κάτι τέτοιο θα σήμαινε τελεία ομοίωση με το Χριστό. Ακόμα και τα φαινομενικά μικρά ατοπήματα είναι αμαρτίες που ανεπαίσθητα συσσωρεύονται στη ψυχή όπως τους κόκκους της άμμου που φέρνει ο άνεμος και μας απομακρύνουν από τη Θεία Χάρη (πρβλ. Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου, Αγιορείται Πατέρες και Αγιορείτικα, διήγηση για παπα-Τύχονα Αγιορείτη).  Άλλωστε, μετάνοια επιβάλλεται να έχουμε και για όλα εκείνα που θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει για να εγγίσουμε τη Βασιλεία του Θεού και δεν τα πράξαμε.

Επιβάλλεται να αναφέρουμε πως ένας από τους μεγάλους εχθρούς της μετάνοιας είναι η απελπισία. Πολλές φορές ο διάβολος προσπαθεί να μας υποβάλει πως δεν μπορούν να συγχωρεθούν τα όσα πράξαμε και συνεπώς είμαστε έτσι κι αλλιώς καταδικασμένοι. Πολύ διδακτική είναι η εξής διήγηση: Κάποιος μοναχός επισκέφθηκε τον Αββά Σισώη και του είπε πως έπεσε σε αμάρτημα. Ο όσιος του αποκρίθηκε : «Να σηκωστείς με τη μετάνοια!». Ο μοναχός αποκρίθηκε πως δεν είναι η πρώτη φορά που πέφτει και μετανοεί και ο αββάς του είπε: « Και γιατί απελπίζεσαι; Άμα πέφτεις να σηκώνεσαι και άμα ξαναπέφτεις να ξανασηκώνεσαι!» (Γεροντικόν, Αββάς Σισώης). Γνωστή είναι επίσης και η ιστορία του ανθρώπου εκείνου που καθημερινά αμάρτανε παρασυρόμενος από την ηδονή της αμαρτίας και αμέσως μετά έτρεχε στο Ναό και έκλαιγε υποσχόμενος στον Κύριο να μην ξανααμαρτήσει. Αυτός ο κύκλος επαναλαμβανόταν για πολύ καιρό, ώσπου τελικά ο Κύριος πήρε τη ψυχή του όταν βρισκόταν εντός του Ναού εν μετανοία και οι πατέρες πληροφορήθηκαν ότι αυτή η μετάνοιά του έγινε δεκτή από το Θεό (βλ. Ευεργετινός, Τόμος Α΄, Λόγος Ά).

Η μετάνοια επιβάλλεται να συνοδεύεται στη ζωή μας και με έργα μετανοίας. « Ποιήσατε ουν καρπόυς αξίους της μετανοίας» βροντοφώναζε ο Τίμιος Πρόδρομος και παρότρυνε εκείνους που είχαν δύο χιτώνες να δίνουν τον ένα, τους τελώνες να μην απαιτούν περισσότερα από εκείνα που έπρεπε, τους στρατιώτες να μην παίρνουν με τη βία τα υπάρχοντα του κόσμου και να αρκούνται στο μισθό τους (βλ. Λουκ. 3, 7-18).

Η μετάνοια λοιπόν είναι μια συνεχής κατάσταση στη ζωή του πιστού. Μετάνοια σημαίνει αλλάζω νου, αλλάζω τρόπο ζωής, εγκαταλείπω τα έργα του σκότους, επιστρέφω στο Θεό και προσπαθώ να εναρμονιστώ με το θέλημά Του. Τέλος, μετάνοια σημαίνει ότι οδηγούμαι στο Μυστήριο της Εξομολογήσεως και Συγχωρήσεως, όπου ο ίδιος ο Χριστός δια του ιερέως δέχεται τη μετάνοιά μου.