Ρένος Κωνσταντίνου, Θεολόγος

Η Εκκλησία μας εορτάζει στις 25 Μαρτίου τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Για τους Έλληνες είναι διπλή γιορτή, αφού την μέρα αυτή άρχισε η ελληνική επανάσταση του 1821. Εμείς θα σταθούμε μόνο στη θρησκευτική εορτή, του Ευαγγελισμού.
Ο Ευαγγελισμός είναι το χαρμόσυνο μήνυμα της θείας  ενσάρκωσης, πού με τόσο σαφή τρόπο μας το παρουσιάζει ο ευαγγελιστής Λουκάς στο Ευαγγέλιο του (κεφ. Α’ στίχ. 26-38). Την ήμερα αυτή, ο θεόσταλτος αρχάγγελος Γαβριήλ παρουσιάζεται στην Παρθένο Μαριάμ και της αναγγέλλει ότι θα γεννήσει υιό,  τον Ιησού, το Σωτήρα και Λυτρωτή του κόσμου. Η σύλληψη στα σπλάγχνα της Θεοτόκου του Λόγου του Θεού θα γίνει, όπως εξηγεί ο Αρχάγγελος του Θεού, με τρόπο υπερφυσικό, με τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος. Η Παναγία υπακούει στη θεϊκή εντολή και δίνει τη συγκατάθεσή της: «Ιδού η δούλη Κυρίου, γένοιτο μοι κατά το ρήμα σου».

Να σημειώσουμε ότι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου έγινε κατά την Παράδοση τέσσερις μήνες μετά που η Θεοτόκος έφυγε από τον Ναό των Ιεροσολύμων, όπου διέμεινε για δώδεκα έτη. Οι ιερείς του Ναού, πρίν φύγει από το Ναό, την αρραβώνιασαν με τον δίκαιο και σώφρονα Ιωσήφ για σκοπούς προστασίας, ο οποίος ήταν τότε μεγάλης ηλικίας. Αυτός την παρέλαβε και έμεναν στη Ναζαρέτ στο σπίτι του, όπου έλαβε χώρα και ο Ευαγγελισμός.

Το σχέδιο της Θείας Οικονομίας, δηλαδή το σχέδιο του Θεού για σωτηρία του ανθρώπου, εισέρχεται πλέον θα λέγαμε στην τελική του φάση. Η Παρθένος Μαριάμ, η Παναγία μας είναι σκεύος εκλογής του Θεού, για να ενσαρκώσει στα σπλάγχνα της τον Υιό και Λόγο του Θεού. Και τούτο διότι είναι καθαρότατη και μετατρέπεται έτσι σε Ναό του Σωτήρος, κατά την υμνωδία της Εκκλησίας μας. Ο Λόγος του Θεού, ο Δημιουργός και Κύριος πάντων, ο «αχώρητος παντί», χωρείτε στα αγνά σπλάγχνα της Υπεραγίας Θεοτόκου για να λυτρώσει το ανθρώπινο γένος από τη φθορά και το θάνατο. Η Παναγία δίνει τη συγκατάθεση της, χωρίς την οποία δεν ήταν δυνατόν να γίνει οτιδήποτε. Υπακούει πλήρως στην εντολή του Θεού.

Οι αρχές της εορτής του Ευαγγελισμού δεν είναι επακριβώς γνωστές. Το γεγονός ότι η Αγία Ελένη έκτισε στη Ναζαρέτ Βασιλική, στην οποία περιλαμβανόταν κατά παράδοση ο οίκος της Θεοτόκου, όπου αυτή δέχθηκε τον Ευαγγελισμό, επέδρασε ίσως στη σύσταση τοπικής εορτής. Οι πρώτες μαρτυρίες περί αυτής βρίσκονται στον Άγιο Πρόκλο, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, το 430 μ.Χ. και στο Πασχάλιον Χρονικόν (624 μ.Χ.), όπου χαρακτηρίζεται η εορτή του Ευαγγελισμού ως συσταθείσα στις 25 Μαρτίου από τους θεοφόρους Δασκάλους και Πατέρες. Η μεγαλοπρεπής πανήγυρη του Ευαγγελισμού ετελείτο από τους Βυζαντινούς στο ναό των Χαλκοπρατείων, όπου παρίσταντο και οι αυτοκράτορες.

Ως γνωστό η εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, λόγω του ότι πάντοτε εμπίπτει εντός της Μ. Τεσσαρακοστής, στερείται προερτίων και μεθεόρτων. Και τούτο διότι η Μ. Τεσσαρακοστή είναι πένθιμη περίοδος και τις καθημερινές δεν τελείται Θ. Λειτουργία. Το κενό αυτό έρχεται να καλύψει η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου ή των Χαιρετισμών προς την Υπεραγία Θεοτόκο. Ο Ακάθιστος Ύμνος ψάλλεται τμηματικά τις πρώτες τέσσερις Παρασκευές της Μ. Τεσσαρακοστής και ολόκληρος την πέμπτη Παρασκευή της Μ. Τεσσαρακοστής.

Είναι λοιπόν η εορτή του Ευαγγελισμού της Υπεραγίας Θεοτόκου μια μεγάλη θεομητορική εορτή. Το προαιώνιο σχέδιο του Θεού για συντριβή του όφεως, δηλαδή του διαβόλου (βλέπε «πρωτευαγγέλιο»), εισέρχεται πλέον στην τελική του φάση. Ο Υιός και Λόγος του Θεού, με την ελεύθερη συγκατάθεση της Παρθένου, ενσαρκώνεται στα σπλάγχνα της. Ο Θεός λαμβάνει δούλου μορφή για να μας ελευθερώσει από τη δουλεία και τυρρανία του εχθρού.

Αποστολικό Ανάγνωσμα

Πρωτότυπο Κείμενο (Εβρ. 2:11-18)

Ἀδελφοί, ὅ ἁγιάζων καὶ οἱ ἁγιαζόμενοι ἐξ ἑνὸς πάντες· δι᾿ ἣν αἰτίαν οὐκ ἐπαισχύνεται ἀδελφοὺς αὐτοὺς καλεῖν, λέγων· «Ἀπαγγελῶ τὸ ὄνομά σου τοῖς ἀδελφοῖς μου, ἐν μέσῳ ἐκκλησίας ὑμνήσω σε»· καὶ πάλιν· «Ἐγὼ ἔσομαι πεποιθὼς ἐπ᾿ αὐτῷ»· καὶ πάλιν· «Ἰδοὺ ἐγὼ καὶ τὰ παιδία ἅ μοι ἔδωκεν ὁ Θεός». Ἐπεὶ οὖν «τὰ παιδία» κεκοινώνηκε σαρκὸς καὶ αἵματος, καὶ αὐτὸς παραπλησίως μετέσχε τῶν αὐτῶν, ἵνα διὰ τοῦ θανάτου καταργήσῃ τὸν τὸ κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοῦτ᾿ ἔστι τὸν διάβολον, καὶ ἀπαλλάξῃ τούτους, ὅσοι φόβῳ θανάτου διὰ παντὸς τοῦ ζῆν ἔνοχοι ἦσαν δουλείας. Οὐ γὰρ δήπου ἀγγέλων ἐπιλαμβάνεται, ἀλλὰ «σπέρματος ᾿Αβραὰμ» ἐπιλαμβάνεται. Ὅθεν ὤφειλε κατὰ πάντα τοῖς ἀδελφοῖς ὁμοιωθῆναι, ἵνα ἐλεήμων γένηται καὶ πιστὸς ἀρχιερεὺς τὰ πρὸς τὸν Θεόν, εἰς τὸ ἱλάσκεσθαι τὰς ἁμαρτίας τοῦ λαοῦ. Ἐν ᾧ γὰρ πέπονθεν αὐτὸς πειρασθείς, δύναται τοῖς πειραζομένοις βοηθῆσαι.

Νεοελληνική Απόδοση

Αδελφοί, γιατί όλοι έχουν τον ίδιο πατέρα: και αυτός που εξαγνίζει και αυτοί που εξαγνίζονται, Γι’ αυτό και δεν ντρέπεται να τους ονομάζει αδέλφια. Όπως λέει η Γραφή: Θα διαλαλήσω στ’ αδέλφια μου το μεγαλείο σου, θα σε εξυμνήσω μέσα στη συνάθροιση. Και αλλού: Θα εμπιστευτώ τον εαυτό μου σ’ αυτόν. Και συνεχίζει: Να, εγώ και τα παιδιά που μου ’δωσε ο Θεός. Επειδή λοιπόν «τα παιδιά» αυτά ήταν άνθρωποι, έγινε κι ο Ιησούς άνθρωπος, για να καταργήσει με το θάνατό του αυτόν που εξουσίαζε το θάνατο, δηλαδή το διάβολο, και μ’ αυτόν τον τρόπο να απελευ­θερώσει όσους ο φόβος του θανάτου τούς είχε καταδικάσει να είναι δούλοι σ’ όλη τους τη ζωή. Είναι φανερό ότι δεν έρχεται να βοηθή­σει αγγέλους, αλλά τους απογόνους τον Αβραάμ. Έπρεπε λοιπόν να γίνει σ’ όλα όμοιος με τ’ αδέλφια του, ώστε να γίνει σπλαχνικός και πιστός αρχιερέας στην υπηρεσία του Θεού, για τη συγχώρηση των αμαρτιών του λαού. Έτσι, επειδή ο ίδιος υπέφερε και δοκιμάστηκε, μπορεί τώρα να βοηθήσει αυτούς που δοκιμάζονται.