Bose, 4 – 7 Σεπτεμβρίου 2013

Ἀπὸ τὶς 4 – 7 Σεπτεμβρίου 2013, σὲ συνεργασία μὲ τὶς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, πραγματοποιήθηκε τὸ 21ο Διεθνὲς Συνέδριο στὸ μοναστήρι Bose, στήν περιοχὴ τοῦ Μιλάνου Ἰταλίας μὲ θέμα, «Τὰ στάδια τῆς πνευματικῆς ζωῆς στὴν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία». Ὀρθόδοξοι Ἱεράρχες καὶ μοναχοὶ ἀπό τὸ σύνολο τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, καθὼς καὶ ἐκπρόσωποι τῶν Μεταρρυθμισμένων καί τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ διακεκριμένοι ἐπιστήμονες ἔλαβαν μέρος στὶς ἐργασίες τοῦ Συνεδρίου.

Τὰ μηνύματα τῶν Προκαθημένων των Ἐκκλησιῶν πρός τὸ Συνέδριο περιστράφηκαν γύρο ἀπὸ τον προβληματισμὸ της πνευματικῆς ὡριμότητας ποὺ ἐπιτυγχάνεται μέσα ἀπὸ τὶς κρίσεις ποὺ διέρχεται ὁ ἄνθρωπος ἀπό τὸ πέρασμα ἀπὸ τὴ μία ἡλικία τῆς ζωῆς στὴν ἄλλη, πιστεύοντας ὅτι ἡ πνευματικὴ διάσταση εἶναι ἀπαραίτητη γιὰ τὴν αὐθεντικὴ ἀνθρώπινη ὡριμότητα. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἰδέα ποὺ κυριάρχησε μέσα στὰ μηνύματα καί τοὺς χαιρετισμοὺς τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, μεταξὺ τῶν ὁποίων τὰ μηνύματα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη Βαρθολομαίου, τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσοστόμου καὶ ἄλλων Ὀρθοδόξων Προκαθημένων. Μήνυμα ἀπέστειλε καὶ ὁ Πάπας Φραγκίσκος.

Ὁ Ἠγούμενος τῆς Μονῆς Enzo Bianchi εὐχαρίστησε ἰδιαιτέρως τὸν Μητροπολίτη Κωνσταντίας Βασίλειο γιὰ τὴν ἐκπροσώπηση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσοστόμου καί τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου, μιᾶς πολὺ ἀγαπητῆς Ἐκκλησίας, ὅπως εἶπε.

 Τὸ πρόγραμμα περιελάμβανε τὶς ἀκόλουθες Εἰσηγήσεις: 1. Κήρυξη ἔναρξης τοῦ συνεδρίου ἀπὸ τὸν Ἠγούμενο τῆς Μονῆς Enzo Bianchi, 2. «Ἡ πνευματικὴ ζωὴ καὶ ἡ ἑνότητα τῶν χριστιανῶν», ἀπὸ τὸν Ἐπίσκοπο Ἰωσὴφ Πατάρων (Μπουένος Ἄιρες. Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο) 3. «Τò ἅγιον Βάπτισμα, πηγὴ τῆς ἐν Χριστῶ ζωῆς», ἀπὸ τον κ. MichailŽeltov, Μόσχα. 4. «Τὰ στάδια τῆς πνευματικῆς ζωῆς κατὰ τὸν ἅγιο Ἰσαὰκ τὸν Σύρο καὶ τὴ συριακὴ παράδοση», ἀπὸ τὸν καθηγητὴ  Sebastian Brock, Ὀξφόρδη. 5. «Ἡ πνευματικὴ τελειότητα ἐν τῶ κόσμῳ κατὰ τὴν ἀρχαῖα πατερικὴ καὶ μοναστικὴ παράδοση», ἀπὸ τὸν καθηγητὴ Συμεὼν Πσχαλίδη, Θεσσαλονίκη. 6. «Πνευματικὴ ἀνάβαση καὶ τρόποι μοναχικῆς πολιτείας στὸν ἅγιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος», ἀπὸ τὸν καθηγητὴ NormanRussell, Farnham. 7. «Βοηθοῦν οἱ κρίσεις τὴν πνευματικὴν ὡρίμανση;» ἀπὸ τὸν π. Βασίλειο Θερμό, Ἀθήνα. 8. «Ἡ τέχνη τοῦ γηράσκειν στὴ χριστιανικὴ ζωὴ», ἀπὸ τὸν καθ.Andrei Plesu, Βουκουρέστι. 9. «Ἡ χριστιανικὴ τέχνη τοῦ θνήσκειν», ἀπὸ τὸν π. JohnBehr, Οὐάσιγκτον. 10. «Βιβλικό-πατερικὴ ἑρμηνεία τοῦ βίου τοῦ Μωυσέως ὡς πνευματικῆς ὁδοιπορίας», ἀπὸ τὸν κ. Andrej Desnickij, Μόσχα. 11. «’Eἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ (Ἐφ. 4:13). Ἡ πνευματικὴ ὡριμότητα κατὰ τὸν Ἀπόστολο Παῦλο», ἀπὸ τὸν καθ. Πέτρο Βασιλειάδη, Θεσσαλονίκη 12. «Ἀρχήν ἐξ ἀρχῆς μεταλαμβάνων: ἡ ἀτελεύτητος πνευματικὴ προκοπὴ στὸν ἅγιο Γρηγόριο Νύσσης», ἀπὸ τὸν καθ. π. Andrew Louth, Durham. 13. «Ἡ κλίμακα τῆς ταπεινώσεως καὶ ἡ κοινωνία μὲ τοὺς ἀδελφοὺς κατὰ τὸν ἅγιο Βενέδικτο», ἀπὸ τὸν Michel van Parys, Chevetogne. 14. «Ἡ ἀρχὴ τῆς  μοναχικῆς πορείας», ἀπὸ τὸν ἡγούμ.  Mefodij Markovic, Μονή Ἁγίου Νικολάου Vranje, Σερβία. 15. «Ἡ ἀνακαίνιση τοῦ ἔσω ἀνθρώπου στὸν ἅγιο Τύχωνα τοῦ Ζαντὸνσκ», ἀπὸ τὸν ἡγούμ. Nikolay Pavlyk, St Sergius Lavra, Sergiev-Posad.

Ἡ Στρογγυλὴ Τράπεζα εἶχε ὡς γενικὸ θέμα: «Ἡ χριστιανικὴ ἐλπίδα καὶ τὰ στάδια τῆς πνευματικῆς ζωῆς». Σ’ αὐτὴν ὁ Μητροπολίτης Κωνσταντίας Βασίλειος ἀνέπτυξε το θέμα, «Ἡ Ὀρθόδοξη πνευματικότητα καὶ ἡ μυστηριακὴ ζωή, κατὰ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας». Ὁ κ. Antoine Arjakovskz, Παρίσι, ἀναφέρθηκε γενικὰ στὸ θέμα τῆς πνευματικῆς ζωῆς, ἐνῶ ὁ κ. Ἀθανάσιος Παπαθανασίου ἀνέλυσε τὸ γενικὸ θέμα, «Ἡ χριστιανικὴ ἐλπίδα καὶ τὰ στάδια τῆς πνευματικῆς ζωῆς».

Στὸ πρόγραμμα τῆς τελευταίας ἡμέρας περλαμβάνονταν ἐπιπρόσθετα δύο εἰσηγήσεις: 1.«Ἡ θέωσις, τελείωσις τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως», ἀπὸ τὸν π. Πορφύριο Giorgi, Balamand. 2. «Ὁ χρόνος στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας», ἀπὸ τὸν ἐπίσκοπο Μάξιμο Δυτικῆς Ἀμερικῆς, Los Angeles, καθὼς καί τὰ Συμπεράσματα τοῦ συνεδρίου, ἀπὸ τὸν Adalberto Mainardi, Bose.

Ὁ Μητροπολίτης Κωνσταντίας Βασίλειος στὴν Εἰσήγησή του, μεταξὺ ἄλλων, εἶπε:

            «Στὴ σύγχρονη θεολογικὴ γλῶσσα καὶ σκέψη χρησιμοποιεῖται ὁ ὅρος «πνευματικότητα», φορτισμένος μὲ ἔννοιες καὶ στοιχεῖα θρησκειολογικά, μὲ τὰ ὁποῖα ἐκδηλώνεται ὁ τρόπος ζωῆς καὶ ἡ θρησκευτικότητα, ἀφ’ ἑνὸς μέν, μιᾶς χριστιανικῆς ὁμολογίας ἢ μιᾶς θρησκείας σὲ σύγκριση μὲ τὴν “πνευματικότητα” μιᾶς ἄλλης ὁμολογίας ἢ θρησκείας, ἀφ’ ἑτέρου δέ, ἑνὸς ἀτόμου πρὸς ἄλλο ἄτομο. Σύμφωνα μὲ αὐτὴ τὴν ἀντίληψη, ἡ ὀρθόδοξη πνευματικότητα ὁριοθετεῖται ἐντὸς τῶν ἰδιαζόντων “θρησκειολογικῶν” στοιχείων, μὲ τὰ ὁποῖα ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία διακρίνεται ἀπὸ τὶς λοιπὲς χριστιανικὲς ὁμολογίες. Πράγματι, οἱ ἱστάμενοι ἔξω ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἐξετάζοντες αὐτὴν μὲ αὐστηρῶς θρησκειολογικὰ κριτήρια, ὁμιλοῦν περὶ τῆς ὀρθόδοξης πνευματικότητας ἐννοώντας τὶς λειτουργικὲς ἰδιαιτερότητες, τὴν ὑμνογραφία, τὴν ἐκκλησιαστικὴ μουσική, τὴν εἰκονογραφία καὶ τιμὴ τῶν εἰκόνων, τὸ θρησκευτικὸ ἦθος τῶν ὀρθοδόξων πιστῶν κ.λπ. Ὅμως, τόσο ἐξ ἐπόψεως χριστιανικῆς διδασκαλίας γενικώτερα, ὅσο καὶ ἐξ ἐπόψεως ὀρθοδόξου εἰδικώτερα, ἡ ἔννοια αὐτὴ τῆς πνευματικότητας εἶναι μονομερὴς καὶ ἐσφαλμένη, δεδομένου ὅτι ὁ Χριστιανισμὸς δὲν προάγει “θρησκειολογικὰ” στοιχεῖα οὔτε τοποθετεῖ τὴν ἐξωτερικὴ μορφὴ καὶ ἐκδήλωση τῆς φυσικῆς θρησκευτικότητας τοῦ ἀτόμου ἢ τῶν λαῶν ὑπεράνω τῆς οὐσίας καὶ τοῦ περιεχομένου τῆς πίστεως. Ὁ Χριστιανισμὸς κηρύσσει τὴν πίστη στὸν ἀληθινὸ Θεὸ τῆς Ἀποκαλύψεως ὑπὸ τὸ φῶς τοῦ Εὐαγγελίου, ἡ δὲ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἐπιμένει ἰδιαίτερα στὴ βιωματικὴ ἐμπειρία τῆς σχέσεως τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό. Ἐντὸς αὐτῶν τῶν πλαισίων θὰ καταβληθεῖ προσπάθεια προσεγγίσεως τοῦ θέματος: “Ὀρθόδοξη πνευματικότητα καὶ μυστηριακὴ ζωὴ”, θεωρώντας ἐκ προοιμίου ὅτι πνευματικότητα καὶ μυστηριακὴ ζωὴ εἶναι ὅροι ἐν πολλοῖς ταυτόσημοι. Γιὰ τὴ θεμελίωση τῆς ὀρθδόξου πνευματικότητας καὶ τῆς μυστηριακῆς ἐμπειρίας θὰ καταφύγουμε στὴν πατερικὴ διδασκαλία, ἡ ὁποῖα προσφέρει βέβαιον ἔδαφος ἀνιχνεύσεως τοῦ περιεχομένου τῆς ὀρθοδόξου πνευματικότητας καὶ τῆς μυστηριακῆς ἐμπειρίας.

            Ἡ σύνολη ζωὴ τοῦ πιστοῦ ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας εἶναι πνευματική, διότι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ μοναδικὸς χῶρος ὅπου δύναται νὰ βιωθεῖ ἐμπειρικὰ ἡ παρουσία καὶ ὁ ἁγιασμὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἑπομένως, ἡ ὀρθόδοξη πνευματικότητα σημαίνει τὸν ἁγιασμὸ τοῦ πιστοῦ ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἀφ’ ἑνὸς μὲν διὰ τῆς μετοχῆς στὰ ἱερὰ Μυστήρια, ἀφ’ ἑτέρου δὲ διὰ τῆς ἐπιχορηγίας τῶν ποικίλων χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος σὲ ὅσους καθίστανται ἐνεργὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας ὡς Σώματος Χριστοῦ. Ὁ Μ. Βασίλειος ὁρίζει ὅτι τὸ ἔργο τῶν ποιμένων τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νὰ καθοδηγοῦν τοὺς πιστοὺς ὥστε νὰ οἰκειωθοῦν τὶς δωρεὲς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος: “Τοιοῦτοι δὲ τινὲς (εἰσὶν) καὶ οἱ τῆς ποίμνης τοῦ Χριστοῦ προεστῶτες∙ προάγοντες μὲν ἐπὶ τὰς εὐανθεῖς καὶ εὐώδεις τῆς πνευματικῆς διδασκαλίας τροφὰς καὶ ὕδατι ζῶντι τῇ ἐπιχορηγίᾳ τοῦ Πνεύματος ἄρδοντες καὶ ὑψοῦντες καὶ πρὸς καρποφορίαν ἐκτρέφοντες∙ ὁδηγοῦντες δὲ πρὸς ἀνάπαυσιν καὶ τὴν ἀπὸ τῶν ἐπιβουλευόντων ἀσφάλειαν” . Ἡ ὑπὸ τῶν ποιμένων καθοδηγία τῶν πιστῶν ἐπικεντροῦται σὲ δύο καίρια σημεῖα, ἀφ’ ἑνὸς μὲν τῆς ἀναγκαίας μετοχῆς στὴ μυστηριακὴ ζωὴ τῆς ᾿Ἐκκλησίας, ἀφ’ ἑτέρου δὲ στὴν ἄσκηση τῆς ἀρετῆς ὡς προυποθέσεως ἀξίας μετοχῆς.

            Πράγματι, ἡ ἄμεση σχέση μεταξὺ τῆς Ἐκκλησίας, τῶν ἱερῶν Μυστηρίων καὶ τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος,  τὸ ὁποῖο ἐνεργεῖ μέσα στὴν Ἐκκλησία διὰ τῶν ἱερῶν Μυστηρίων εἶναι δεδομένη. Τὰ ἱερὰ Μυστήρια δύνανται νὰ χαρακτηρισθοῦν ὡς οἱ μυστηριακὲς πράξεις τῆς Ἐκκλησίας, διὰ τῶν ὁποίων μεταδίδονται ἡ ἁγιαστικὴ χάρη καὶ οἱ θεῖες ἐνέργειες τοῦ ῾Ἁγίου Πνεύματος. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ ῾Ὁμολογητὴς ἀποδεικνύει τὴν ἀδιάρρηκτη αὐτὴ σχέση μὲ τὴν ἐκκλησιολογικὴ ἀλληγορικὴ ἑρμηνεία τῆς προφητικῆς θεωρίας τοῦ Προφήτη Ζαχαρία . Κατὰ τὸν ἅγιο Μάξιμο, λοιπόν, ἡ ᾿Ἐκκλησία εἰκονίζεται στὴν προφητεία αὐτὴ μὲ τὴ λυχνία. “Ὁ νόμος, γράφει, ἔχει προαναγγείλει τυπολογικὰ τὴν ἁγία Ἐκκλησία, ἀποκαλώντας την λυχνία ὁλόχρηση, διέταξε δὲ νὰ κατασκευασθεῖ λαξευτὴ, διότι, ἀφ’ ἑνὸς μέν, δὲν ἔχει τίποτε τὸ ἄχρηστο καί, ὡς πρὸς τὸ λόγο δὲν ἔχει κάτι τὸ μὴ ἀναγκαῖο, ἀφ’ ἑτέρου δέ, δεδομένου ὅτι ὅλα τὰ ὑλικὰ περιττώματα ἔχουν ἀποξεσθεῖ παντελῶς, δὲν διατηρεῖ τίποτε τὸ ἐπίγειο” . Ἡ λυχνία τῆς Ἐκκλησίας ὅμως εἶναι ἀναμμένη καὶ φωτίζει, εἴτε μὲ τὴ διδασκαλία τοῦ εὐαγγελικοῦ λόγου, εἴτε μὲ τὶς μυστηριακὲς καὶ ἁγιαστικὲς πράξεις της. Ἡ εἰκονικὴ αὐτὴ παράσταση τῆς Ἐκκλησίας ἀποβλέπει στὸ νὰ καταδείξει τόσο τὴν πνευματικότητα, ὅσο καὶ τὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας πρὸς φωτισμὸ τῶν πιστῶν διὰ τοῦ κηρύγματος τοῦ θείου λόγου. Ἄλλωστε, ἡ “ἁπτὴ” ἀπόδειξη τῆς παρουσίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στὴν Ἐκκλησία εἶναι ἡ διδασκαλία τοῦ λόγου τοῦ Εὐαγγελίου, οἱ προσευχὲς καὶ ἐπικλήσεις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κατὰ τὴν τέλεση τῶν ἱερῶν Μυστηρίων, ἡ συμμετοχὴ τῶν πιστῶν στὶς λατρευτικὲς συνάξεις, γενικότερα δὲ ἡ ὅλη ὑμνολογικὴ δοξολογία τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καὶ ἡ προσδοκία τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ. Μὲ τὴν ἀλληγορικὴ αὐτὴ καὶ τυπολογικὴ παράσταση τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Ὁμολογητὴς Μάξιμος συνοψίζει τὴ διδασκαλία του περὶ τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἔχει τὴ δύναμη καὶ τὴ χάρη νὰ ἀναγεννᾶ καὶ νὰ ἀναδημιουργεῖ πνευματικὰ ὅλα τὰ μέλη της, νὰ ὑπερβαίνει δὲ τὶς φυλετικές, τὶς γλωσσικὲς καὶ ὁποιεσδήποτε ἄλλες διακρίσεις…»